„შემეცნების ფილოსოფია და თეორია“ შესტოვის ღრმა და შეუდარებლად ორიგინალური ექსკურსია წარსულში, როგორც ყოველთვის, სხვა ფილოსოფიურ სისტემათა მიუკერძოებელი და განყენებული კვლევა-შესწავლის ფონზე, შექმნილი 1912 წელს.
მინდია ხვდება ერთს ხრამთან ლამარას, ქისტეთის ერთ ლამაზ ქალაის. ვაჟი იხიბლება. ქალაის გულსაც ხიბლი იფლობს. მოკლე გასაუბრება. ჩემად გთვლიდე - ეუბნება ვაჟი. მთვლიდე, თუ შესძლებ ჩემს მოტაცებას - მიუგებს ლამაზი მაცდური ღიმილით და გავარდება. მოიტაცებს ლამარას თორღვაი, ძმა მინდიასი, არა დედით. ძმები გვანან ერთიმეორეს ვითარ ორეულნი. ლამარას ჰგონია, მინდიამ მოიტაცა. ერკვევა, იმღვრევა...
გრიგოლ რობაქიძის 1917 წელს შექმნილი პიესა „ლონდა“ წარმართულ საქართველოში ვითარდება. ღმერთის გულის მოსალბობად მსხვერპლად ულამაზესი, ლონდა, უნდა შეეწიროს, რასაც მისი ტრფიალი თამაზ ბატონიშვილი ეწინააღმდეგება. ლონდა, ვისთვისაც სიკვდილი და სიყვარული, თანასწორია, ნებაყოფლობით მიდის მსხვერპლად შეწირვაზე, რასაც თამაზი აასრულებს და შეყვარებულთან ერთად გადასკდება მდინარეში. ასეთია, გრიგოლისეული სიყვარული, რომელზე “უტკბილესი არა არის რა ქვეყანაზე. მაგრამ ამავე დროს სიგიჟის თესლია იგი.“
ემიგრანტი ქართველი მწერლის ნოსტალგიური რომანი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მხატვრული ნაწარმოებია მე-20 საუკუნის ქართულ ლიტერატურაში. დაბრუნების იდეა, რასაც მწერალი პოლიტიკური ემიგრაციის შემდეგ მწვავედ განიცდიდა, სწორედ "გველის პერანგში" ხორციელდება ვირტუალურად. უაღრესად მაღალი ოსტატობით შესრულებული თხზულება არც ერთ ქართველ მკითხველს არ დატოვებს გულგრილს.