სტატიები

ჰაინრიხ ბიოლის სიტყვა ნობელის ბანკეტზე

ბატონო პრემიერო, ქალბატონებო და ბატონებო,

გერმანიაში თქვენი ვიზიტისას მის უდიდებულესობა შვედეთის მეფეს შესაძლებლობა მიეცა მათი განათლებული მზერა მიეპყროთ წარმავალობის ნაფრთეულისთვის, რომლიდანაც წარმოვიშვით და რომელზეც ვბინადრობთ. დედამიწა არანაირად არაა ხელუხლები და მით უმეტეს, უბიწო, სიმშვიდე კი არასოდეს სცოდნია. რაინის სანუკვარ მიწას, დასახლებულს ჟინიანი ხალხით, მრავალი მმართველი უნახავს და, შესაბამისად, მრავალი ომი გადაუტანია: კოლონიური, ეროვნული, რეგიონული, კონფესიური, მსოფლიო. მას უნახავს დარბევა, დევნა, და ყოველ ჯერზე ვიღაც დევნილები ჩნდებოდნენ ერთგან, სხვებს კი სხვა ადგილებისკენ დევნიდნენ. ამასთან ის, რომ ამ სხვა ქვეყნებში გერმანულად საუბრობდნენ, იმდენად თავისთავად ნაგულისხმევი იყო, არანაირი საჭიროება არ არსებობდა ქვეყანაში ან მის გარეთ ამის დემონსტრირებისა. მაგრამ სხვები, ვისაც არ აწყობდა ასო „d“, ვისაც სანაცვლოდ ასო „t“ სჭირდებოდა, ისინი სწორედ რომ დემონსტრირებას ახდენდნენ. ერთი სიტყვით, „Teutsche“.

ძალადობა, ნგრევა, ტკივილი, გაუტანლობა - აი, რაზე გადის გზა, რომელიც ადამიანმა უნდა გაიაროს წარსულის ამაოებიდან წარმავალი თანამედროვეობისკენ.

არც ნანგრევებს, არც მტვერს, არც ნამსხვრევებს, არც ძვრას დასავლეთით ან აღმოსავლეთით არ უშვიათ ის, რისი მოლოდინიც შეიძლებოდა გვქონოდა ისტორიის ასეთი ინტენსივობიდან: სიმშვიდე. რადგან, ერთთა აზრით, ჩვენ მეტისმეტად დასავლურები ვიყავით, ხოლო სხვათა აზრით - არასაკმარისად დასავლურები; მეტისმეტად მიწიერები, ერთთა აზრით, და არასაკმარისად მიწიერები - სხვათათვის. იმ გერმანელებს შორის, როლებსაც „Teutsche“-დემონსტრირებისკენ აქვთ მიდრეკილება, გამაფებულია უნდობლობა, თითქოს „დასავლურისა“ და „გერმანულის“ შეკავშირება ზოგადი ცთომილება ყოფილიყოს ერისა, რომელმაც დროსთან ერთად რწმენა დაკარგა. თითქოს ეჭვგარეშე უნდა იყოს ის, რომ თუ ამ ქვეყანას ერთხელ მაინც გააჩნდა ის, რასაც გულს უწოდებენ, ის იქ იყო განთავსებული, სადც რაინი მიედინება. გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკისკენ გრძელი გზა მიემართებოდა.

ჯერ კიდევ ბიჭობისას სკოლაში მსმენია გამოთქმა, რომ ომია ყველაფრის დედა; იმავდროულად სკოლაში და ეკლესიაში გამიგონია, რომ მორჩილები, უბოროტონი, მოკლედ ყველა, ვინც ძალადობას უარყოფს, აღთქმულ მიწას მოიპოვებდა. დღეთა დასალიერამდე ვერ დააღწევს თავს ადამიანი მკვლელ წინააღმდეგობას, რომელიც იმაში მდგომარეობს, რომ ერთს - ზეცასა და მიწას ჰპირდებიან, მეორეს კი მხოლოდ ზეცას, თანაც ქვეყანაში, სადაც ეკლესიაც ისწრაფვოდა ბატონობისკენ, აღწევდა მას და ახორციელებდა მას დღევანდელ დღემდე. დიახ, ეს ხანგრძლივი გზა იყო - ჩემთვის, ვინც, მილიონების მსგავსად დაბრუნდა ომიდან ისე, რომ არაფერი გააჩნდა, გარდა ჯიბეებში ჩაყოფილი ორი ხელისა, და ამ მილიონებისგან მხოლოდ წერის, კვლავ და კვლავ წერის ჟინით გამოირჩეოდა. ამ ჟინმა მომიყვანა აქამდე. ნება მიბოძეთ არ დავიჯერო, რომ აქ ვდგავარ, თუ მანამ უკან გავიხედავ და მავან ახალგაზრდას ვკიდებ თვალს, რომელიც მას შემდეგ, რაც დიდხანს ათრიეს ადგილიდან ადგილზე, დაუბრუნდა დევნილ სამშობლოს, გადაურჩა რა არა მხოლოდ სიკვდილს, არამედ სასიკვდილო სევდასაც, დაუბრუნდა ცოცხალი და თავისუფალი.

მშვიდობა - მე 1917 წელს დავიბადე - მხოლოდ სიტყვა, არც მოგონების საგანი და არც მდგომარეობა; რესპუბლიკა - არა უცხოური სიტყვა, არამედ გაბზარული მოგონება. აქ მე ვალდებული ვარ მრავალ უცხოელ მწერალს გადავუხადო მადლობა, მათ, ვინც განმათავისუფლებლად იქცა, ვინც ჩაკეტილობიდან ათავისუფლებდა გაუცხოებულსა და უცხოს, რასაც, თუნდაც საკუთარი მატერიალური განხორციელებისთვის, თვითმყოფი თვითობისთვის უნდა მიემართა. დანარჩენი ენის დაპყრობა იყო მასალისთვის მიმართვის შედეგად, ხელისთვის, რომელიც მტვრით იყო სავსე და თითქოს ზღურბლზე იდო, მაგრამ მოხელთება არცთუ ისე ადვილი გახლდათ. ასევე მსურს მადლიერება გამოვხატო გერმანელი მეგობრებისა და კრიტიკოსებისადმი მრავალჯერადი მხარდაჭერისთვის, მაგრამ ასევე გამოვხატო მადლიერება მცდელობებისთვის, დამეკარგა მხნეობა, რადგან მრავალი რამ ხდება ყოველგვარი ომის გარეშე, მაგრამ, ჩემი აზრით, არაფერი ხდება უკუქმედების გარეშე.

ოცდაშვიდი წელი - ეს ხანგრძლივი მარშია, არა მხოლოდ ავტორის, არამედ მისი თანამემამულეებისთვისაც - მარში მიმანიშნებელი თითების უღრანი ტყის გავლით, სადაც ის, ვინც მიანიშნებს, თვითმყოფის შესახებ დამახინჯებული წარმოდგენიდან გამოდის, რომლის  თანახმად ომი, წაგებული ომი, ძლევამოსილად იქცევა. არა ერთი და ორი ასეთი თითი ყოფილა შემართული საბრძოლველად, გააჩნდა რა საკუთარ თავში და თავისთან საკუთარი სასხლეტი.

შინაგანი თრთოლვით ვიგონებ ჩემს გერმანელ წინამორბედებს, რომლებიც ამ წყეული წარმოდგენების გამოისობით გერმანელებად აღარ უნდა ჩათვლილიყვნენ. ნელი ზაქს, რომელიც სასწაულით გადაურჩა სიკვდილს სელმა ლაგერლოფის წყალობით, თომას მანი, განდევნილი და მოქალაქეობაჩამორთმეული, ჰერმან ჰესე, რომელიც თვითმყოფობიდან ემიგრაციაში გაემგზავრა, ხოლო როდესაც ამ ადგილას მიაგეს პატივი, ის უკვე დიდი ხანია სხვა ქვეყნის მოქალაქე იყო. ჩემს დაბადებამდე ხუთი წლით ადრე, სამოცი წლის წინ, აქ იდგა უკანასკნელი გერმანელი ლაურეატი ლიტერატურის დარგში, რომელიც გერმანიაშივე გარდაიცვალა - გერჰარდ ჰაუპტმანი. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები მან იმ გერმანიაში გაატარა, სადაც, თუ ზოგიერთ გარემოებას განყენებულად შევხედავთ, მისი ადგილი არ იყო. თავად მე კი არც თვითმყოფი ვარ და არც სხვა ვინმე, მე უბრალოდ გერმანელი ვარ; პირადობის დამადასტურებელი ერთადერთი მოწმობა, რომელიც არავინ უნდა გასცეს ჩემს სახელზე და არავინ გაუგრძელოს ვადა, - ესაა ენა, რომელზეც ვწერ. და როგორც გერმანელს, მე მიხარია ეს პატივი. მადლიერებას მოვახსენებ შვედეთის აკადემიას და შვედეთის სახელმწიფოს მოგებული პატივისთვის, რაც არა მხოლოდ მე მეკუთვნის, არამედ ენასაც, რომელზეც მე საკუთარ აზრებს გამოვთქვამ, და ქვეყანას, რომლის მოქალაქეს წარმოვადგენ.

10 დეკემბერი 1972 წელი