კლასიკა

"საგანთა ბუნებისათვის" ლუკრეციუსის ერთადერთი ცნობილი ნაწარმოებია. ტექსტის მიზანია ეპიკურეიზმის ფილოსოფიის გაცნობა რომაელი ხალხისთვის. მისი ადერსატია გაიუს მემიუსი, ლუკრეციუსის პრეტორი და მფარველი. პოემაში ლუკრეციუსი სხვადასხვა ფილოსოფიურ მიმდინარეობებს განიხილავს და მნიშვნელოვან ინფორმაციას გვთავაზობს მათ შესახებ. "საგანთა ბუნებისათვის" არის ანტიკური დებატების დაწვრილებითი გადმოცემა, რომელიც დღესაც აქტუალურია.

ეს ესსეი ლაიბნიცის პირველი ზრდასრული ფილოსოფიური ნაწარმოებია, რომელიც 1684 წელს გამოქვეყნდა. ლაიბნიცი ამ ესსეით, რომელიც მის შემდგომ თხზულებებში ხშირად არის ციტირებული, მედიატორად გვევლინება არნო-მალბრანშის ცნობილ დებატებში, რაც 1683 წელს არნოს ნაშრომის "Des vraies et des fausses ideés" გამოქვეყნებას მოყვა.

ეს გახლავთ ჩვენამდე შემორჩენილი ფრაგმენტები ჰერაკლიტეს ნაშრომისა "ბუნებისათვის", სამყაროს პირველი თანმიმდევრული ფილოსოფიური ტრაქტატისა, რომელიც საჯილდაო ქვა იყო პლატონის, არისტოტელესა და მარკუს ავრელიუსისთვის, მასში გადმოცემული აზრები კი გავლენას ახდენდა ისეთ ფილოსოფოსებზე, როგორებიც მონტენი, ნიცშე და ჰაიდეგერი არიან.

გთავაზობთ თურქი კლასიკოსი მწერლის, რეშად ნური გიუნთექინის რომანს ,,ნარჩიტა“. ნაწარმოებში ასახულია ადრე დაობლებული პატარა ფერიდეს ცხოვრება, რომელიც მშობლების გარდაცვალების მერე დეიდასთან იზრდებოდა. დეიდას ფერიდეზე ცოტა უფროსი ვაჟი, ქამურანი ყავდა. მალე დეიდაშვილებს შორის სიყვარულმა იმძლავრა. ყველაფერი ბედნიერი ქორწილით დასრულდებოდა, რომ არა ერთი შემთხვევა. ფერიდე შეიტყობს, რომ მათ შორის სხვა ქალი ჩამდგარიყო. სასოწარკვეთილი ქალი სახლიდან გარბის და არ იცის, რა ელოდება წინ, რა ინტრიგებს უმზადებს ცხოვრება და მოუწევს თუ არა კიდევ ქამურანთან შეხვედრა.

თავის მთავარ ნაშრომში ირლანდიელი ფილოსოფოსი იმატერიალიზმის შეხედულებას აყალიბებს, რომლის თანახმად არაფერი მატერიალური არსებობს, სანამ რაიმეს ან ვინმეს მიერ არ აღიქმება. განსხვავებით სოლიფსიზმისგან, რომლის შესაბამისად მხოლოდ "მე" არსებობს, ბერკლის შეხედულება იმაში მდგომარეობს, რომ მატერიალური საგნები - იდეებია, რომლებიც ცალკეული ცნობიერი გონების მიერ არის ფორმირებული.

ძნელათ თუ მოიძებნება ისეთი იდუმალებით მოცული თხზულება როგორიც "დიგენის აკრიტასია". მან თითქოს გაიზიარა ბედი იმ საზოგადოებისა, რომლის წიაღშიც შეიქმნა -  ბიზანტიის დაცემის შემდგომ, მრავალი საუკუნის განმავლობაში უკვალოდ დაკარგული, მხოლოდ მე-19 საუკუნის ბოლოს იქნა აღმოჩენილი, რითაც პოემამ თავისი "მეორე ცხოვრება" დაიწყო.

"მედეა" - სენეკას პირველი ტრაგედიაა, რომელიც ქართულად ითარგმნა. სიუჟეტი შემოიფარგლება კორინთოში დატრიალებული უბედურების ერთი დღით, თუმცა ტრაგედიას ფონად გასდევს არგონავტების მითის უმნიშვნელოვანესი ეპიზოდები. ტრაგედიის მოქმედება იწყება მას შემდეგ, რაც მედეა შეიტყობს თავზარდამცემ ამბავს: კრეონს სურს იასონი მედეას დააშოროს და საკუთარი ასული შერთოს ცოლად, ხოლო თავად მედეა კორინთოდან გააძევოს.

ელინური სამყაროს დრამატურგთა დიდებულ სამეულში ევრიპიდე ქალთა სახეების ვირტუოზული წარმოჩენით გამოირჩევა. ამ თვალსაზრისით ,,მედეა" განუმეორებელია, რადგანაც მის ხასიათში მთელი სიმძაფრით აისახა თავად ავტორის მისწრაფება, რაც შეიძლება ღრმად შეეღწია ადამიანის სულიერ სამყაროში და შეეძრა იგი. ქალთა სახეების გალერეაში მედეა დამკვიდრდა არა თავისი სიწმინდითა და სათნოებით, არამედ ხასიათის სიძლიერით.

ცი­ცე­რო­ნი, რო­მელ­საც ბრწყინ­ვა­ლე გა­ნათ­ლე­ბა ჰქონ­და მი­ღე­ბუ­ლი ბერ­ძე­ნი მას­წავ­ლებ­ლე­ბის წყა­ლო­ბით, თა­ვის ტრაქ­ტა­ტებ­ში ბერ­ძნუ­ლი ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი სკო­ლის წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის ანა­ლი­ზის სა­ფუძ­ველ­ზე გვთა­ვა­ზობს სა­ინ­ტე­რე­სო მსჯე­ლო­ბებს სა­ხელ­მწი­ფოს, კა­ნო­ნე­ბის, ზნე­ო­ბის შე­სა­ხებ, რომ­ლე­ბიც გა­ჯე­რე­ბუ­ლია მა­გა­ლი­თე­ბით სა­ბერ­ძნე­თი­სა და რო­მის ის­ტო­რი­ი­დან. ცი­ცე­რო­ნის ტრაქ­ტა­ტი „ტუს­კუ­ლა­ნუ­რი სა­უბ­რე­ბი“ და­წე­რი­ლია ხუთ წიგ­ნად, დი­ა­ლო­გის, კით­ხვა-პა­სუ­ხის სა­ხით, მას­წავ­ლე­ბელ­სა და მოს­წავ­ლეს შო­რის.

ალექსანდრიული ბიბლიოთეკის დაწვა საბედისწერო აღმოჩნდა ბერძნული ლირიკისთვის. გვიანი ხანის საბერძნეთსა და ბიზანტიაში ადრეული ბერძნული ლირიკით მხოლოდ სწავლულები იყვნენ დაინტერესებულნი. ისინი საკუთარი ნააზრევის ნათელსაყოფად იმოწმებდნენ ბერძნული ლირიკის ნიმუშებს. სწორედ უძველეს წყაროებში დადასტურებული ციტატები და უახლესი პაპიროლოგიური აღმოჩენების ფრაგმენტები გვიქმნიან ძირითად წარმოდგენას ძველი საბერძნეთის ლირიკის გარდასულ დიდებაზე.

ითვლება, რომ სოფოკლეს ტრაგედიათა შორის "აიასი" უადრესია. „აიასი“ მოგვითხრობს გმირთა ეპოქის უდიდეს აქაველ გმირზე, რომელიც ძლიერებითა თუ კეთილსახოვნებით მხოლოდ აქილევსს ჩამოუვარდება. ტრაგედიაში მრავლისმომცველი და მარად აქტუალური პრობლემებია ასახული,  სოფოკლეს პოეტურმა გენიამ კი აიასის თვითმკვლელობა მსოფიოს ლიტერატურის ერთ-ერთ ყველაზე ტრაგიკულ მოვლენად აქცია.

ევრიპიდეს შემოქმედების მნიშვნელოვანი ნაწილი სამშობლოს სიყვარულის თემას ეძღვნება. ევრიპიდეს შემოქმედების უმთავრეს თავისებურებად მისი თანამედროვეობა სახელდება, რაც უპირველეს ყოვლისა გამოვლინდა ტრაგედიებში ჰეროიკულ-პატრიოტული მოტივების მომძლავრებით, ანტიკური დემოკრატიის არასრულყოფილებისა თუ რელიგიური კრიზისის გაცნობიერების წარმოსახვით. ამ განცდით არის დაწერილი ტრაგედია „მავედრებელი ქალები“, რომელსაც მისი ჰიპოთესისის ავტორმა „ათენის ენკომიონი“ („სადიდებელი“) უწოდა.

პიესა შექმნილია 1605-06 წლებში და მოგვითხრობს ბრიტანეთის ლეგენდარული მეფე ლირის ისტორიას, რომელმაც წლების მიწურულს სამ ქალიშვილს შორის სამეფოს განაწილება გადაწყვიტა.

"დიდი ეთიკა" არისტოტელეს შეხედულების შეჯამებაა ადამიანის ზნეობის შესახებ, რომელშიც ჩამოყალიბებულია ისეთია ფუნდამენტური ცნებები, როგორიცაა ბედნიერება, მეგობრობა, სიკეთე, სათნოება, სიბრძნე, გონიერება და ა.შ. ეს ტექსტი დღემდე ინარჩუნებს თავის მნიშვნელობას.

"ათენელთა სახელმწიფო წყობილება" არისტოტელეს ერთადერთი შემორჩენილი ტრაქტატია სახელმწიფოს შესახებ, რომელშიც ის ათენის პოლიტიკურ სისტემას აღწერს. პირველი ნაწილი 41 თავისგან შედგება და აღწერს პერიოდს ჩვ. წ.ა. 403 წლამდე.

"მხოლოდ ფრაგმენტები! მაშასადამე, არაფერი მთლიანი, არაფერი დასრულებული. რატომ? ნაწილობრივ დროის, ხალისის და ჩემი წარსულისადმი ინტერესის უკმარობის გამო, ნაწილობრივ დოკუმენტების, ე. ი. სამახსოვრო ჩანაწერების ნაკლებობის გამო, რადგანაც ეს უკანასკნელი ან სხვის ხელში მოხვდა, ანდა დაიკარგა" - ლ. ფოიერბახი.