„შემეცნების ფილოსოფია და თეორია“ შესტოვის ღრმა და შეუდარებლად ორიგინალური ექსკურსია წარსულში, როგორც ყოველთვის, სხვა ფილოსოფიურ სისტემათა მიუკერძოებელი და განყენებული კვლევა-შესწავლის ფონზე, შექმნილი 1912 წელს.
სიყვარული, ვნება, მოვალეობა, მეგობრობა და არჩევანი მათ შორის – ეს ის თემებია, რომლებიც უკიდურესი სიმწვავით არის დაყენებული ა. ყაზბეგის მოთხრობაში „ხევისბერი გოჩა“, იმდენად რადიკალურად, რომ გადაწყვეტა კონფლიქტის ერთი მონაწილის სიკვდილსა და მეორის (მსაჯულის) ჭკუიდან შეშლას იწვევს.