„შემეცნების ფილოსოფია და თეორია“ შესტოვის ღრმა და შეუდარებლად ორიგინალური ექსკურსია წარსულში, როგორც ყოველთვის, სხვა ფილოსოფიურ სისტემათა მიუკერძოებელი და განყენებული კვლევა-შესწავლის ფონზე, შექმნილი 1912 წელს.
ახალგაზრდა, მაგრამ კარჩაკეტილი მხატვარი მოხუც, აღიარებულ ოსტატთან ინგლისიდან საფრანგეთში ჩადის მის შესახებ წიგნისათვის ცნობების მოსაგროვებლად. მოხუცი ორ ახალგაზრდა ინგლისელ ქალიშვილთან ერთად ცხოვრობს, როგორც თვითონ უწოდებს, „აბანოზის კოშკში“. მოვლენების ელვისებურად ვითარდება, პერსონაჟებს შორის ჩამოყალიბებულ ურთიერთობა ფონზე კი ავტორი მის შეხედულებებს გვთავაზობს, ერთის მხრივ, ხელოვნებისა და მისი დანიშნულების, მეორეს მხრივ კი, სიყვარულის, ღალატისა და ერთგულების, და რაც ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანია, ცხოვრებისა და ხელოვნების ურთიერთმიმართების შესახებ. იკითხება ერთი ამოსუნთქვით (1974).