მცირე პროზა

მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი მწერლის ესსეები და მოთხრობები, წარმოდგენილი წინამდებარე კრებულში, ეხება სოციალურ, ფილოსოფიურ და ფსიქოლოგიურ თემებს, რაც მარკესის მთელი შემოქმედების ქვაკუთხედია. ქართულ ენაზე ქვეყნდება პირველად.

„ოთახი“ სარტრის ადრეული ნოველაა (1939), რომელშიც ავტორი სვამს კითხვას იმის შესახებ, არის თუ არა დემენცია ნორმალური ეგზისტენციალური პოზიცია. ამასთანავე, სარტრი ირონიულად ახდენს ჯანმრთელი და შეშლილი სამყაროს პოლარიზებას და ასევე გაკვრით ეხება თემებს, რომლებსაც დეტალურად ოდნავ მოგვიანებით „ყოფიერებასა და არარაში“ განიხილავს.

„ქანთერვილის მოჩვენება“ - ესაა ნოველა ცნობილი ინგლისელი დიდებულის მოჩვენების შესახებ, რომელმაც ცოლი მოკლა, ხოლო ამ უკანასკნელის ძმებმა მას შიმშილით ამოხადეს სული. მოთხრობა არაერთხელ იქნება ეკრანიზებული და ადაპტირებული სცენისთვის. პირველად გამოქვეყნდა ჟურნალში The Court and Society Review, 1887 წელს.

ჯონ სტეინბეკის 1937 წელს გამოქვეყნებული ნოველა „ამბავი თაგვთა და კაცთა“, რომელიც არაერთხელ იქნა ეკრანიზებული და სცენაზე დადგმული, დიდი დეპრესიის პერიოდში ორი მეგობრის, ჯორჯისა და ლენის, თავგადასავლის შესახებ გვიამბობს. ამბავი რანჩოზე ხდება, სადაც ისინი მუშებად არიან ჩამოსულნი და საღამოობით ოცნებებს ეძლევიან საკუთარი საქმისა და მყუდრო გარემოს, კურდღლების მოშენებისა და წიწილების მოვლის შესახებ, ოცნებებისა, რომლებსაც ახდენა არ უწერია.

ჰაინრიხ ბიოლის მოთხრობათა კრებულში სხვადასხვა დროს შექმნილი თვრამეტი თხზულებაა შესული, რომლებიც ომის, მარტოობის, ომისშედმგომი თაობის პრობლემებს და იმ პერიოდის ადამიანთა ურთიერთობებს ეხება. კრებულის სათაურად გამოტანილია ბიოლის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მოთხრობის სახელწოდება.

ედგარ პოს ყველაზე ვრცელ, ოცმოთხრობიან კრებულში შესულია მწერლის დეტექტივები, ასევე მისი მისტიური, ფანტასტიური, ფსიქოლოგიური და იუმორისტული მოთხრობები, რომლებიც დღემდე არ ჰკარგავს აქტუალობას და ხშირად სულისშემძვრელ გავლენას ახდენს მკითხველზე.

„ნამდვილი მამაკაცი“ - ალეხანდრო გომესი, ერთი შეხედვით გულცივი, ანგარიშიანი და მდიდარი კაცია, რომელსაც, როგორც ჩანს, მეუღლე არ უყვარს. ის ღალატობს კიდეც მას, თუმცა ამას არა ღალატად, არამედ უბრალო გართობად თვლის; ურთიერთობა მეუღლესთან ცივია, ისინი თითქმის არ საუბრობენ, ერთი პირობა ალეხანდრო ხულიას შეშლილადაც კი გამოაცხადებს, მაგრამ როცა ჭეშმარიტების ჟამი დგება, როცა ხულია სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებს ითვლის, ალეხანდროც მოემზადება და მასთან ერთად წავა ცხოვრებიდან. სიყვარული ყოველთვის მსხვერპლშეწირვითი იყო დიდი სალამანკელისთვის.

გოგოლის მიერ 1830-40-იან წლებში შექმნილი მოთხრობების ციკლი აერთიანებს ნაწარმოებებს, რომელთა მოქმედების ადგილი სანქტ-პეტერბურგია, და ყველა მათგანი პატარა ადამიანის პრობლემას განიხილავს. წინამდებარე კრებულში შესულია სამი მოთხრობა: „ნევის პროსპექტი“, „შინელი“ და „შეშლილის წერილები“.

ფანატიზმს სიკეთე არ მოაქვს. გონებაშეზღუდული კრესჩენცია ანა ალოიზია ფინკენჰუბერი თაყვანს სცემს თავის ბატონს, მონურად ემორჩილება მას, მისი თანამზრახველი ხდება ცოლ-ქმრულ ღალატში და საბოლოოდ მკვლელობასაც სჩადის. თაყვანისცემის ობიექტისგან უარყოფილი კი თავს იკლავს. ასეა, ფანატიზმი გონებაშეზღუდულთა ხვედრია და ერთმნიშვნელოვნად ზიანის მომტანია.

„არსენ გიიო“ - ეს არის 1844 წელს დაწერილი ნოველა უიმედო სიყვარულის მიზეზით გადადგმული საბედისწერო ნაბიჯის, მისი გამომწვევი შედეგის, სხვებზე მიზი ზემოქმედებისა და სიკვდილზე სიყვარულის გამარჯვების შესახებ.

გოგოლის ეროვნულ-ჰეროიკული ნოველა "ტარას ბულბა" რომანტიულად ასახავს ზაპოროჟიეს კაზაკის, ტარას ბულბასა და მისი ორი ვაჟის ცხოვრებას და კაზაკთა ომს პოლონეთის წინააღმდეგ. ზედმეტად პრო-უკრაინულად მიჩნეული ნაწარმოები პირველად 1835 წელს გამოქვეყნდა, შემდეგ კი, რედაქტირებული და რუსეთზე მეტად ორიენტირებული სახით - 1842 წელს.

წიგნში წარმოდგენილია ხუთი თხზულება მცირე ზომის დეტექტივების კრებულიდან "პარკერი პაინი იძიებს", რომელიც პირველად 1934 წელს გამოქვეყნდა და რომელშიც მთავარი მოქმედი პირი პუარომდელი პერსონაჟი - ინგლისელი პარკერ პაინია.

ისტორიული ჰეროსტრატეს ამბით შთაგონებული პოლ ილბერტი, მარტოხელა და სქესობრივად უძლური ადამიანი, ამაზრზენი მკვლელობის ჩადენას გადაწყვეტს, რაც საბოლოოდ წარუმატებლობით სრულდება. 1948 წელს შექმნილი ეს მოთხრობა სარტრის ფენომენოლოგიისა და ეთიკის თემების გამოძახილია.

1925 წელს გამოქვეყნებულ ფანტასტიკურ მოთხრობაში, ერთის მხრი, ბუნების პროცესებში ადამიანის ჩარევისა და, ავტორის შეხედულებით, ამ ჩარევის სავალალო შედეგებია ნაჩვენები, თუმცა აშკარად იკთხება იმდროინდელი საბჭოთა სახელმწიფოს სატირა, და იმედი იმისა, რომ ეს ყველაფერი, ადრე თუ გვიან, გადაივლის. ბულგაკოვისეული ნატიფი იუმორიც ადგილზეა.

ინგლისელი კლასიკოსის მოთხრობათა კრებულში შესულია პიროვნული დ ასოციალური თემატიკის ამსახველი ორი სქელტანიანი თხზულება: „მტრობა“ - შურისძიების იარაღად სხვა ადამიანის გამოყენების შედეგების შესახებ, და „ყოფილი 299“, რომელიც ადამიანზე პატიმრობის გამანადგურებელ შედეგებს გვიჩვენებს.

ადამიანზე დომინირება, უფრო ზუსტად კი მამაკაცზე ქალის დომინირება, ნაყოფიერება, ზოგადად დედის როლი და დამოკიდებულება შვილის მიმართ, და, რაოდენ პარადოქსულიც არ უნდა იყოს ეს, დედობის „დესტრუქციული“ ხასიათი, ეს ყველაფერი კი გამდიდრებული ბიბლიური ალუზიებით - ასეთია უნამუნოს ბრწყინვალე ნოველის - „ორი დედა“ მთავარი თემები, ნოველისა, რომელიც 1920 წელს გამოქვეყნდა.