მცირე პროზა

სიკვდილმისჯილი ადამიანი სიცოცხლის ბოლო დღეს თავის გრძნობებსა და შეხედულებებს გადმოსცემს, სასოწარკვეთილი შეწყალებას ითხოვს, მაგრამ ნუგეშს ვერსად ნახულობს, მღვდელიც კი დაზეპირებული ფრაზებით ესაუბრება. მოთხრობა შესაძლოა წაკითხულ იქნას, როგორც ავტორის გალაშქრება სიკვდილით დასჯის წინააღმდეგ (1829).

ნოველაში აღწერილია ქალის ცხოვრების ერთი დღე, რომელიც ერთდროულად ვნებით აღსავსე და მშვენიერი, მეორეს მხრივ კი შემაძრწუნებელია. ქმრის გარდაცვალების შემდეგ ის ცხოვრების დანიშნულების ძიებაშია და ერთხელაც სასოწარკვეთილი უცხო ადამიანისადმი აღიძვრება გზნებით, და კვლავ იძენს ცხოვრების მიზანს, თუმცა რის ფასად?

სახელოვანი მწერალი ვენაში ბრუნდება შვებულებიდან და უცნობი ქალის წერილს იღებს, ვინც, როგორც აღმოჩნდება, მის მეზობლად ცხოვრობდა სიყრმის ასაკში და უზომოდ იყო მასში შეყვარებული მთელი ცხოვრების განმავლობისას, თუმცა არაერთი შეხვედრისას მწერალი ქალს ვერც ერთხელ ვერ ცნობს. მოთხრობა ამ ქალის ტრაგიკულ ისტორიას მოგვითხრობს ცვაიგისთვის დამახასიათებელი გზნებითა და აკურატული ფსიქოლოგიური დეტალებით.

ეს გამორჩეული მოთხრობაა დოსტოევსკის შემოქმედებაში, რომელშიც ნათლად ჩანს იგავზე ორიენტაცია. მთავარი მოტივები ემელიას სახეს უკავშირდება - აბსოლუტური თავშეუფარებლობა და სამყაროში მოწყობის შეუძლებლობა, გულუბრყვილობა და ბავშვური გულღიობა, ასევე ჩადენილი დანაშაულის მონანიება.

ფრანც კაფკას თხზულებებმა, რომელთა მიხედვითაც მსჯელობენ ამ საკვირველი, თვითმყოფადი, უფაქიზესი ალღოს მქონე, ჭეშმარიტი მწერლის შემოქმედებაზე, წარუშლელი კვალი დატოვა, ყველა ხალხის მკითხველებზე. გარდა ცნობილი რომანებისა: „პროცესი“, „კოშკი“, „ამერიკა“, ეგრეთწოდებული შემზარავი მოთხრობების „ფერიცვალება“, „მსჯავრი“, „გამასწორებელ კოლონიაში", დაწერილი აქვს მცირე ზომის ერთგვაროვანი ნაწარმოებები - პარაბოლები, სადაც მწერლის ნიჭი და შესაძლებლობანი ახლებურად არის წარმოჩენილი. ზოგიერთი პარაბოლა ბიბლიურ იგავს, ზოგიერთ აღმოსავლურ არაკს მოგვაგონებს, ხოლო ბევრი ფორმით, ლაკონურობით, სტილისტური დახვეწილობით პოეზიას უტოლდება და ეს ამოუხსნელი ენერგიით დამუხტული პოეზია გენიოსური სულის გამობრწყინებაა, რომელიც ასე აღელვებს თანამედროვე მკითხველს, დიდი და თავისებური მწერლის ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლებს.

უბადლო იუმორით შეზავებული მსჯელობა პოლიტიკისა და ეთიკის საკითხებზე ერთი უქონელი და უსახლკარო აბატის მხრიდან, მსჯელობა ფრიად თამამი და კრიტიკული – ესაა ნობელის ლაურეატი ფრანგი მწერლის კიდევ ერთი შესანიშნავი თხზულების მთავარი თემა.

დღიურის ფორმით დაწერილი ეს ნაწარმოები მხატვრის გატაცებას აღწერს მისი მოდელი ქალით. გრძნობა თანდათანობით მხატვარს სულ უფრო მეტად იპყრობს და ტანჯავს, საიდანაც გამოსავალს იგი მხოლოდ მკვლელობაში პოულობს.

არის თუ არა ინდივიდუალური ადამიანის სიცოცხლეზე მნიშვნელოვანი კომერციული მიზნის მიღწევა – ესაა ამ ნაწარმოების მთავარი თემა, რომლის განვითარება პილოტ ფაბიენისათვის მისი უფროსის, რივიერის, მიერ მიცემული დავალების შესრულების კვალდაკვალ ხდება. გამოქვეყნდა 1931 წელს და მყისვე საერთაშორისო ბესთსელერად იქცა.

„მარგალიტი“ ჯონ სტეინბეკის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია, რომელიც ადამიანის სიხარბისა და შურიანობის თემებს ეხება. კიდევ ერთ მნიშვნელოვან მოტივს სიღარიბის თემა წარმოადგენს და დაბრკოლება, რაც ღარიბი კაცის წინაშეა აღმართული სიმდიდრისკენ გზაზე. მოთხრობა 1947 წელსაა დაწერილი მექსიკაში გაგონილი თქმულების საფუძველზე.

ეს მოთხრობა, რომელსაც დროდადრო რომანადაც მოიხსენიებენ, არის ისტორია აიკ მაკქასლინისა, ვისი ჩამოყალიბება ნადირობის პროცესში ხდება, ნადირობისა, რომლის გამორჩეულ მომენტს ბებერი ბენის დევნა წარმოადგენს, დათვისა, შიშის ზარს რომ სცემს ტყის მიმდებარედ მცხოვრებ ხალხს და იმავდროულად წარმოადგენს სიმბოლოს ბუნებისა, რაც ადამიანის ხელით ულმობლად ნადგურდება.

„თეთრი ღამეები“ - ესაა ერთი გაუბედავი და მარტოხელა ახალგაზრდა კაცის ამბავი, რომელსაც ფრიად უცნაური გზით ეწვევა სიყვარული, თანაგრძნობასაც გამოიწვევს და, როდესაც თითქოს ყველაფერი გვარდება, ამ დროს ყველაფერი ინგრევა, თუმცა ის მაინც არ არის უბედური, რადგან „ნეტარების მთელი წუთი! განა ეს ცოტაა თუნდაც მთელი ადამიანური ცხოვრების მანძილზე?..“

კრებულშია შესულია ავტორის მიერ სხვადასხვა დროს შექმნილი თორმეტი მოთხრობა, ერთის მხრივ, მიამიტი და უბრალო, ყოველდღიური ცხოვრებისეული სიტუაციების აღწერით, მეორეს მხრივ კი დახვეწილი იუმორითა და ფსიქოლოგიზმით გამსჭვალული.

წინამდებარე კრებულში წარმოდგენილ მოთხრობებში, რომელთა შორისაა „მოცეკვავე კაცუნები“, „ცისფერი კარბუნკული“, „ჰოლმსის უკანასკნელი საქმე“ და სხვები, შერლოკ ჰოლმსი ჩვეული, სხვათათვის წარმოუდგენელი ოსტატობითა და შეუპოვრობით იძიებს დანაშაულს, ხელს უწყობს უსაფუძვლოდ ბრალდებულთა განთავისუფლებას და დროდადრო წვრილმან დამნაშავეებსაც არიდებს სასჯელს.

კრებულში შესულია აკუტაგავას ავტობიოგრაფიული ქმნილება „ცხოვრება იდიოტისა“, რომელიც ავტორმა სიკვდილამდე ერთი თვით ადრე დაწერა, და ასევე ორი ნოველა: „როკუნომიელი ქალი“ და „ამბავი ერთი შურისგებისა“.

„ვაშლის ყვავილი“ სიყვარულის შესახებაა, უაღრესად გულისამაჩუყებელი და თბილი, იმავდროულად კი ტრაგიკული და სასტიკი, კიდევ სიყვარულის ძალის შესახებაა და კიდევ იმის, თუ რა შედეგამდე შეიძლება მიგვიყვანოს სიყვარულზე ნებაყოფლობით უარის თქმამ რაგინდ გსურთ მიზეზით.

88 წლის მოხუცი საფრანგეთის ერთ საკურორტო ქალაქში შემთხვევით ქართველ სტუდენტს შეხვდება, რის შემდეგ მისი ცხოვრება სრულად იცვლება. ის აღმოაჩენს, რომ ქართველია, გაიხსენებს ქართულ ენას და საქართველოში წუთით მაინც დაბრუნებაზე ოცნებობს. მიწა ყივის. დიდი ოსტატის ოსტატური ნაწარმოები.