მცირე პროზა

"ახალგაზრდა ვერტერის ვნებანი" - ესაა მგრძნობიარე, არტისტული ახალგაზრდა კაცის ისტორია, რომელსაც მეგობრის საცოლე, ლოტტა შეუყვარდება. ვერტერი მიდის, მაგრამ ბრუნდება, გრძნობს რა საკუთარ თავს უიმედოდ. გაუზიარებელი სიყვარულითა და ცხოვრების სიცარიელის გრძნობით დათრგუნული ვერტერი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ასრულებს.

"მოთხრობა ეძღვნება ჩემი ბავშვობის მეგობარს და ყველა იმ ადამიანს, ვინც ჩვენს გულებს აკლია" - ავტორი.

პირველად გამოქვეყნებული 1912 წელს, "სიკვდილი ვენეციაში" - ესაა  თომას მანის ნოველა საშუალო ასაკის გერმანელი მწერლის, გუსტავ ფონ აშენბახის შესახებ, რომელსაც თოთხმეტი წლის პოლონელი ბიჭის, ტაძიოს მიმართ არაჯანსაღი ვნება წარმოეშობა. მიუხედავად იმისა, რომ გუსტავი არ ზემოქმედებს თავის გრძნობებზე ბიჭთან მიმართებით, თავს დამღუპველ შინაგან სურვილში ჩათრეულად განიცდის. ემოციური განცდების კლასიკური წარმოსახვით "სიკვდილი ვენეციაში" ბრწყინვალედ ავლენს შინაგანი ფსიქოლოგიური ტანჯვის ტრაგიკულ ინტენსივობას.

ფრანგი მოაზროვნის კრებულში შესულია სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი სატირა "კანდიდი", ფილოსოფიური ნოველა "ზადიგი" და რომანტიული მოთხრობა "ბაბილონის პრინცესა". ამ სამივე მოთხრობას ადამიანის უსასოო ყოფით მოგვრილი ღრმა პესიმიზმის შეგრძნება აერთიანებს.

მოთხრობათა ამ კრებულში, რომელიც მნიშვნლოვანწილად ავტორის პირად გამოცდილებას ეფუძნება, ბულგაკოვი აღწერს სამედიცინო სასწავლებლის კურსდმთავრებულის მღელვარებით აღსავსე და ხშირად სასტიკ ყოველდღიურ სამედიცინო პრაქტიკას რუსეთის ერთ მივარდნილ სოფელ მურიევოში.

საოკეანო ლაინერზე მოყვარულ მოჭადრაკეთა ჯგუფი დიდ ჩემპიონ ჩენტოვიჩს გამოიწვევს. თავიდან ისინი აგებენ, მაგრამ შემდეგ სიტუაცია იცვლება. ვინ არის ის ფერმკრთალი კაცი, რომელიც მათ ყველა ნაბიჯს ხელმძღვანელობს? "საჭადრაკო ნოველა" - ესაა ამბავი იდუმალებისა და ინტრიგების, ასევე მონათხრობი ადამიანის უძლეველ სულზე. პირველად გამოქვეყნდა 1941 წელს.

სტენდალის, რეალიზმის ერთ-ერთი პირველი პრაქტიკოსის, ისტორიები პერსონაჟთა ფსიქოლოგიის ღრმა ანალიზითაა ნიშნეული. "იტალიური ქრონიკები" წარმოადგენს რვა მოთხრობისგან შემდგარ კრებულს, რომლებიც 1829 და 1940 წლებს შორისაა დაწერილი და რომელთა ნაწილი მხოლოდ ავტორის გარდაცვალების შემდეგ გამოქვეყნდა. ავტორი დრამატულ სიუჟეტთან მუშაობს, რათა ცხოვრების ინტენსივობის ხედვა შექმნას.

ვოლტერი (ფრანსუა მარი არუე; 21.11.1694-30.05.1778) - განმანათლებლობის ეპოქის ფრანგი მწერალი, ფილოსოფოსი და ისტორიკოსი, ცნობილი, როგორც სიტყვისა და აღმსარებლობის თავისუფლების დამცველი.

მოხუცი ზალომონზონი ცოლსა და მშვენიერ ქალიშვილთან ერთად იტალიაში ისვენებს, სადაც ამ უკანასკნელის პატიოსნებაში შეიტანს ეჭვს, რის შემდეგ თანდათანობით ყველას მიმართ სრულ გულგრილობამდე მისული და, მიუხედავად წარმატებით გადატანილი ოპერაციისა, მშვიდად კვდება.

ეს მოცულობითი ნოველა ადამიანისა და საზოგადოების დაპირისპირებაზეა, რომლიდან ერთადერთი გამოსავალი... სიკვდილია.

მძაფრი და მხიარული, "კანდიდი" დღემდე სამყაროს ერთ-ერთ უდიდეს სატირად რჩება 1759 წელს მისი პირველი გამოქვეყნებიდან. ის მოგვითხრობს თავგადასავლებს ახალგაზრდა კანდიდისა, პანგლოსის მოწაფის, ვინც, თავის მხრივ, ლაიბნიცის მოწაფეა და სამყაროს სიკეთისა სწამს. მრავალი უბედურების ნახვის შემდეგ კანდიდი საწინააღდეგოში რწმუნდება.

სიზმრები, ფილოსოფია, ბიბლიოთეკა, სარკეები, გამოგონილი მწერლები, მითები, მათემატიკა, გეომეტრია - ჭეშმარიტად ღრმა და ლაბირინთულია ბორხესის მოთხრობები, დაწერილი უდახვეწილესი ენითა, და მეცნიერებისა და ხელოვნების მრავალი დარგის ფუნდამენტური ცოდნით.

"ზადიგი, ანუ ბედისწერა" 1747 წელს შექმნილი ფილოსოფიური ნოველაა, რომელიც ანტიკური ბაბილონის ფილოსოფოს ზადიგის ცხოვრება აღწერს. წიგნი არ აცხადებს ისტორიული აკურატულობის პრეტენზიას. ნაწარმოებში წამოჭრილი ზოგი პრობლემა ვოლტერის თანამედროვე სოციალურ-პოლიტიკურ საკითხს ეხება, თუმცა მთავარი ადამიანის ამქვეყნიური უძლურებაა ბედისწერის წინაშე.

ფრანგი რომანტიკოსის კრებულში შესულია მისი ხუთი გამორჩეული მოთხრობა: "სანგრის აღება", "ილელი ვენერა", "ლურჯი ოთახი", "არსენ გიიო" და "მატეო ფალკონე".

ღრმა ემოციურობით გამორჩეული მცირე ზომის მოთხრობები ომის საშინელებას მისი პირუკუ ფორმით გვიჩვენებს, ისე, რომ ომი ზოგჯერ ნაწარმოებში ნახსენებიც კი არ არის. ბორჰერტის მოთხრობები დღემდე რჩება მეორე მსოფლიო ომის ამსახველ ერთ-ერთ საუკეთესო მასალად.

ერთ-ერთი უდიდესი ფრანგი რომანისტი, ბალზაკი, იმავდროულად მცირე პროზის სრულყოფილი ოსტატიც გახლდათ. წინამდებარე კრებული რვა მოთხრობას მოიცავს, რომელიც სოციალური და ფსიქოლოგიური გამჭრიახობითაა გამორჩეული და სრულად ახდენს ბალზაკიის გენიის დემოსტრირებას.