დრამატურგია

ჯონ გეის მეთვრამეტე საუკუნის "გლახაკის ოპერაზე" დაფუძნებული "სამგროშიანი ოპერა", რომელიც პირველად 1928 წელს დაიდგა ბერლინში, ვაიმარის რესპუბლიკის ბურჟუაზიულ-კაპიტალისტური საზოგადოების მწვავე სატირას წარმოადგენს, თუმცა კი მოქმედება ვიქტორიანული პერიოდის სოჰოში ხდება.

ბრანდი მღვდელია, რომელიც აღიარებს თავისი არჩევანის შედეგს და გრძნობს ვალდებულებას, აკეთოს მართებული რამეები. მას სწამს ადამიანების ნებისა და ცხოვრობს პრინციპის "ან ყველაფერი, ან არაფერი" შესაბამისად. ის მოუწოდებს თავის სამწყსოს, უარი თქვას სიცოცხლეზე, რათა სული იხსნას. ბრანდის მთავარი მიზანი სამყაროს ხსნაა, თუმცა მისი შეხედულებები მკაცრი და უსამართლოა.

ლესინგის ხუთმოქმედებიანი ბურჟუაზიული ტრაგედია, "ემილია გალოტი", უდავოდ შედევრს წარმოადგენს. განმანათებლობის ეპოქის დრამას საქმე აქვს კონფლიქტთან თავადაზნაურობის მართვის თვითნებურ სტილსა და ბურჟუაზიის ახალ მორალს შორის. პრემიერა შედგა 1772 წლის 8 მარტს ბრაუნშვაიგში.

საყოველთაოდაა მიღებული აზრი, რომ "ორი ვერონელი აზნაური" შექსპირის პირველი კომედიაა, და შესაძლოა საერთოდ პირველი პიესა. გაუგებრობასა და სამოსისა და გარეგნობის შეცვლის გარშემო აგებული კომედია იმავდროულად იდეალური მამაკაცური მეგობრობის და იმის შესახებაა, თუ რა საფრთხის დგას ეს მეგობრობა, როდესაც საქმე ქალის სიყვარულს ეხება.

იბსენის ადრეული პოეტური დრამა მისი მთავარი გმირის, პერ გუნტის, მეშვეობით იკვლევს მთელი კაცობრიობის დამახასიათებელ ღირსებებსა და ბიწიერებას. პიესა ნორვეგიულ ფოლკორსა და იბსენის პირად გამოცდილებას ეყრდნობა. დრამა მოგვითხრობს ყარიბის თაღლითური ცხოვრების შესახებ, რომელიც სახელსა და დიდებას მოიხვეჭს, მაგრამ არა ბედნიერებას, თუმცა საბოლოოდ სიყვარულით გამოსყიდვას აღწევს.

ოდესმე შექმნილთა შორის უბრწყინვალესი პოლიტიკური პიესა, "კორიოლანოსი", მომნუსხველი ფსიქოლოგიური კვლევაა პიროვნების დამოკიდებულებისა ძალაუფლებასთან, მისი რომაელი გმირი კი შექსპირის მიერ შექმნილი ერთ–ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი ფიგურა.

"დაუპატიჟებელი" არის მორის მეტერლინკის რიგით მეორე პიესა, რომელიც ზებუნებრივ ძალებთან ადამიანის კონფლიქტის გარშემოა აგებული, ძალებთან, რომელთა წინააშე ის უძლურია. პიესის პრემიერა პარიზში შედგა 1891 წლის 20 მაისს.

უმცროსი ძმის მიერ უსამართლოდ განდევნილი ჰერცოგი არდენის ტყეში გაიხიზნება ერთგულ მიმდევრებთან ერთად, მისი ქალიშვილი კი ამ დროს კარზე რჩება თავისი ბიძაშვილის მხლებლად. როდესაც ცხოვრება რომანტიულ ელფერს იძენს, გოგონები ინიღბებიან და ტყეს აშურებენ, სადაც მეგობრულად განწყობილი ავაზაკებისა და ბრძენი ბრიყვების გარემოცვაში აღმოჩნდებიან. ეს პიესა, რომელიც ერთდროულად მსუბუქი კომედიაცაა და სოციალური პრობლემების უფრო ღრმა ასახვაც, პერსონაჟთა დაუვიყწარ კრებულსა და შექსპირის უმშვენიერეს პოეზიას წარმოგვიდგენს.

"ოჰაიოს ექსპრომტი" ბეკეტის პირველი პიესაა, რომელშიც ის ტყუპისცალს ანუ ორეულს იყენებს სცენაზე, თუმცა როგორც სარკისებურ ანარეკლს. პიესა 1980 წელსაა დაწერილი, ხოლო პრემიერა მომდევნო წელს შედგა ოჰაიოს აკადემიურ სიმპოზიუმზე.

"უინძორელი მხიარული ქალები" პირველად 1602 წელს გამოქვეყნდა. შექსპირის ცნობილი პერსონაჟი, სერ ჯონ ფოლსტაფი, მისი არაერთი პიესის გმირია. ამჯერად ლოთი და მექალთანე ფოლსტაფი სამი მოხერხებული ქალბატონის - მისის პეიჯის, მისის ფორდისა და მისის კუიკლის - მსხვერპლი ხდება. ცდილობს რა სუსტ სქესთან გაარშიყებას, ფოლსტაფი მახვილგონივრულ ინტრიგებში აღმოჩნდება ჩათრეული, რომლებიც ამ ქალბატონების მიერაა მოფიქრებული.

"ტენტაჟილის სიკვდილი" მეტერლინკის მიერ 1894 წელს მარიონეტებისთვის დაწერილი უკანასკნელი პიესაა, რომელშიც ბედისწერისადმი ადამიანის წინააღმდეგობის უნაყოფობის თემაა განვითარებული. პირველად დაიდგა მოსკოვის სამხატვრო თეატრში 1905 წელს.

"ფარია" - 1888-89 წლებში დაწერილი პიესაა, რომელიც სტრინდბერგის მეგობარ ოლა ჰანსონის მოთხრობის სიუჟეტს ეფუძნება. ესაა ორი ადამიანის ინტელექტუალური შეტაკება, რომელთაგან წარსულში ორივე დამნაშავეა. როდესაც ჭეშმარიტებას ფარდა აეხდება, რჩება კითხვა, რამდენად შესაძლებელია პატიება დროის გასვლის შემდეგ. პრემიერა 1889 წლის 9 მარტს შედგა.

სემეულ ბეკეტის ამ მინიატურულ პიესაში, რომელიც მხოლოდ 7 წუთს გრძელდება და სიმბოლოებითა და მეტაფორებითაა აღსავსე, მის დრამატურგიულ ნაწარმოებთაგან განსხვავებით სამი პერსონაჟია, რომელიც მხოლოდ რამდენიმე ფრაზით და კომენტარითაა შემოფარგლული. მიუხედავად ასეთი მინიმალისტური მიდგომისა, მრავალი კრიტიკოსის აზრით პიესა ბეკეტის ერთ-ერთ ყველაზე სრულყოფილ ნაწარმოებადაა მიჩნეული. პრემიერა შედგა 1966 წლის 14 იანვარს ბერლინის Schillertheater-ში.

"ეჰ ჯო" სემულე ბეკეტის მიერ 1965 წელს შექმნილი ტელეპიესაა, რომლის თემატიკა, სჯობს, ალბათ თვით ბეკეტის სიტყვებით გადმოვცეთ: "მოგონებები კლავს. ამგვარად, თქვენ არ უნდა იფიქროთ კონკრეტული მოვლენების შესახებ, ან უმალ უნდა იფიქროთ, რადგან თუ ასე არ მოიქცევით, არსებობს საფრთხე მათი აღმოჩენისა თქვენს გონებაში. ანუ თქვენ უნდა იფიქროთ მათ შესახებ მცირე ხანს, კარგა ხანს, სანამ ისინი  სამუდამოდ არ დაინთქმებიან მიწის ქვეშ. ასეთია წესი."

ეს პიესა თანამედროვე საზოგადოების მდგომარეობის ჩვეულებრივი პოლიტიკური კომენტარი იქნებოდა, თუკი ენასა და რეალობას შორის დამოკიდებულებას არ დავაყენებთ ეჭვქვეშ, რაც ამ ერთაქტიან პიესაში წინა პლანზეა წამოწეული.

"უფრო ძლიერი" სტრინდბერგის ერთაქტიან ფსიქოლოგიურ პიესათა რიგს ეკუთვნის, რომელშიც ორი მანდილოსანი საუბრობს ერთმანეთთან, უფრო სწორად, ერთი საუბრობს, მეორე კი მხოლოდ ისმენს და ჟესტიკულაციით ავლენს თავის მყოფობას, ანუ პიესა დრამატული მონოლოგის ნიმუშია. პრემიერა შედგა 1889 წელს.