წიგნები

ანტიკური მწერლობის ისტორია მოიცავს ძველ ბერძნულსა და ლათინურ ენებზე ძვ.წ.ა. IX-VIII საუკუნეებიდან ახ.წ.ა. V-VI საუკუნეთა მიჯნამდე შექმნილ ლიტერატურას, რომელიც ეფუძნება წინაქრისტიანულ საბერძნეთსა და რომში ჩამოყალიბებულ კულტურულ ღირებულებებს, მსოფლაღქმის პრინციპებს. 

ევრიპიდემ ბაკქი ქალები სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში შექმნა, რომლებიც მან მაკედონიის მეფე არქელაოს I-ის კარზე გაატარა. ტრაგედია ეფუძნება ბერძნულ მითს თებეს მეფე პენთევსისა და მისი დედის აგავეს და ღმერთ დიონისეს მიერ მათი დასჯის შესახებ.

წიგნში განხილულია ჰომეროსის ეპოსში ტროას და ტროელების მითოპოეტური და ისტორიული აღქმის ძირითადი ასპექტები. გამოკვლეულია ის პრინციპები, რომელთა საშუალებითაც ჰომეროსი მის ხელთ არსებულ ისტორიული და მითოლოგიური მასალის პოეტური გადამუშავების საფუძველზე ახდენს ტროასა და ტროელების პოეტური ხატის შექმნას, წარმოგვიდგენს ტროას ძველი სამყაროს ერთ-ერთ ყველაზე უფრო მნიშვნელოვან და ტრაგიკული ბედის მქონე ქალაქად. წიგნი განკუთვნილია როგორც სპეციალისტებისთვის, ბერძნულ-რომაული ფილოლოგიის სპეციალობის სტუდენტებისათვის, ასევე მკითხველთა ფართო წრისათვის.

წიგნში შესულია: აიეტი და მისი მოდგმა; სასწაულმოქმედი ოქროს ვერძი; არგონავტების შეკრება; ფათერაკებით აღსავსე გზა აია-კოლხიდისაკენ; აიეტის ქალაქში ჩასვლა; პირობის შესრულება და საწმისის მოტაცება; დევნა და დაბრუნება; პელიასის აღსასრული; მედეა და იასონი კორინთოსში; ლტოლვილი მედეა.

პოპულარობა ნიკოს კაზანძაკისს ცხოვრების უკანასკნელ წლებში დაწერილმა რომანებმა მოუტანა. ზუსტად, მათ შორისაა „ქრისტე კვლავ ჯვარს ეცმის“, რომელშიც ასახულია მცირე აზიის კატასტროფის (1922) წინა პერიოდი. აღნიშნული ისტორიული რეალია მწერალს ფონად აქვს გამოყენებული თავისი გმირების ფსიქოლოგიური სამყაროს საჩვენებლად და სიუჟეტის გადმოსაცემად. ნაწარმოებში ასევე გავლებულია პარალელები უფლის დროინდელ იუდეის ამბებთან. ქართველი მკითხველისათვის ეს ნაწარმოები იმითაც არის საინტერესო, რომ მასში საქართველოა ნახსენები. 

პოპულარობა ნიკოს კაზანძაკისს ცხოვრების უკანასკნელ წლებში დაწერილმა რომანებმა მოუტანა. ზუსტად, მათ შორისაა „ქრისტე კვლავ ჯვარს ეცმის“, რომელშიც ასახულია მცირე აზიის კატასტროფის (1922) წინა პერიოდი. აღნიშნული ისტორიული რეალია მწერალს ფონად აქვს გამოყენებული თავისი გმირების ფსიქოლოგიური სამყაროს საჩვენებლად და სიუჟეტის გადმოსაცემად. ნაწარმოებში ასევე გავლებულია პარალელები უფლის დროინდელ იუდეის ამბებთან. ქართველი მკითხველისათვის ეს ნაწარმოები იმითაც არის საინტერესო, რომ მასში საქართველოა ნახსენები. 

ლათინური ენის სასაუბრო პირველად იბეჭდება ქართულ ენაზე. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ ე.წ. მკვდარი ენების სრულ­ყოფილად დაუფლებას ის ართულებს,რომ მეტყველე­ბაში მათი გამოყენების არეალი შეზღუდულია. წიგნის მიზანია ამ თვალსაზრისით ლათინური ენის ნა­წი­ლო­ბრივი „გაცოცხლება“ ცნობილ და აპრობირებულ ე.წ. „ზე­პირ“ მეთოდზე დაყრდნობით (ლექსიკის, იდიომატიკის, ფრა­ზე­ოლოგიზმების თემატურ ჯგუფებად თავმოყრა და მათი იმიტირებულ სიტუაციებში გამოყენება). 

1978 წელს ბერძნულ ენაზე გამოცემული რომანი დღემდე თანამედროვე ბერძნული ლიტერატურის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან და პოპულარულ ტექსტად ითვლება და უკვე სამი ათეული წელია, რაც ბერძნულ ბესტსელერთა შორის პირველ პოზიციებს არ თმობს. ნაწარმოები ნათარგმნია არაერთ ევროპულ და არაბულ ენაზე, მისი ქართული თარგმანი კი 2015 წელს პირველად გამოიცა - პროგრამა ლოგოსის მიერ, ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრის და საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს მხარდაჭერით.

თანამედროვე ადამიანი ჰომეროსის, პინდაროსის, ესქილეს, სოფოკლეს, ევრიპიდეს თუ სხვა დიდებულ შემოქმედთა შედევრებთან მიახლებისას განიცდის განსაკუთრებულ ეთიკო-ესთეტიკურ კათარსისს, რაც ქვეცნობიერად ამდიდრებს მის სულს. ამას მუდამ გრძნობდა ყველა ეპოქის განათლებული საზოგადოება და აღიარებდა იმ კულტურის უაღრესობას, რომლის ფასეულობებიც მარადიული აღმოჩნდა. სწორედ ეს მარადიულობა განაპირობებს ანტიკურობის თანამედროვეობას, რასაც მრავალი ნაშრომი მიეძღვნა, მათ შორის წიგნი, რომელიც ახლა თქვენს წინაშეა.

თქვენ წინაშეა ტაციტუსის მცირე ზომის ქმნილება რიტორიკის ხელოვნების შესახებ, რომელიც დიალოგის ფორმითაა დაწერილი. მისი შექმნის თარიღი უცნობია, სავარაუდოდ კი ჩვ.წ. 102 წელს უნდა იყოს დაწერილი.

იმ უამრავ გამოცანასა და თავსატეხს შორის, რომელიც ბერძენი ავტორის ფილოსოფიამ წარმოშვა, ერთ-ერთი ყველაზე დიდი უდავოდ პლატონის „პოლიტიკოსია“. პლატონის დიალოგების ცნობილი მკვლევარი და მთარგმნელი ბ. სეტი აღნიშნავს, რომ „არც ერთი დიალოგი არაა იმაზე უფრო ცუდად ჩაფიქრებული, ვიდრე პლატონის „პოლიტიკოსი“. სხვა ცნობილი მკვლევარებიც დიდი ხნის განმავლობაში აკრიტიკებდნენ ამ დიალოგს (როვი, ტეილორი, რაილი დ. ა. შ.). თავი რომ დავანებოთ „პოლიტიკოსის“ შინაარსს, უამრავ შეკითხვას ბადებს თავად მისი ფორმა. მეცნიერებაში არაერთგზის აღნიშნულა ის ფაქტი, რომ ეს დიალოგი არაა კარგად ორგანიზებული, აგებულია უცნაური გზით და უფრო მეტად ჰგავს ტრაქტატს, ვიდრე ფილოსოფიურ დიალოგს.

წინამდებარე კრებულში თავმოყრილია უკანასკნელი წლების ჩემი მუშაობის შედეგები. ჩემი სამეცნიერო ინტერესების ტრადიციულ სფეროებს – მიკენურ ტექსტებსა და ძველი მსოფლიოს სოციალურ ისტორიას - ბოლო ხანებში შეემატა მითოლოგია როგორც წყარო ისტორიული კვლევისათვის. აქ იგულისხმება ზოგადი, მეთოდოლოგიური პრობლემატიკაც, კონკრეტული მითებისა თუ თქმულებების მიხედვით ისტორიულ მოვლენათა რეკონსტრუქციაც და მითოლოგიურ პარალელთა შესწავლა - შეფასებაც. შუამდინარეთთან და ანატოლიასთან ბერძნული და ქართული პარალელებისა თუ კონტაქტების კვლევამ ჩემს თვალსაწიერში დააბრუნა ძველახლოაღმოსავლური სამყარო.

შუასაუკუნეების ხელნაწერებმა შემოგვინახა რამდენიმე ფრაგმენტი ვრცელი რომანიდან, რომელიც წარმოადგენს ანტიკური ლიტერატურის ერთ-ერთ ყველაზე ორიგინალურ ძეგლს. მხოლოდ ერთეულმა ლიტერატურულმა თხზულებებმა თუ გააღვიძა მეცნიერთა და მკითხველთა ისეთი ინტერესი, როგორც ამ თავისშესაქცევმა ლექსისა და პროზის ნაზავმა, რომელიც სატირიკონის სახელით არის ცნობილი. ხელნაწერებში მას ეწოდება შატურაე ანუ სატირები, ხოლო ბერძნულად იგი ჟღერს, როგორც შატყრიცონ ("სატირული თხზულება" ან "სატირული თხზულებები"). ეს ის ძეგლია, რომელიც მიუხედავად მისი ფრაგმენტულობისა, პოპულარობით ტოლს არ უდებს სხვა ლიტერატურულ შედევრებს, რომლებიც კლასიკურმა ანტიკურობამ უანდერძა თანამედროვეობას. ამას დღემდე არსებული მისი 18 ინგლისური თარგმანიც ადასტურებს, რომელთაგან პირველი 1694 წელს, ხოლო ბოლო – 2003 წელს შესრულდა.