ფილოსოფია

"კარლ კაუცკის ახალი ფილოსოფია" მარქსიზმის პრინციპებისგან კარლ კაუცკის განდგომით გამოწვეული მწვავე კრიტიკაა იმავდროულად ჩეხი ფილოსოფოსის ღრმა განსწავლულობისა და საკითხის ცოდნის აღიარებით.

"მხოლოდ ფრაგმენტები! მაშასადამე, არაფერი მთლიანი, არაფერი დასრულებული. რატომ? ნაწილობრივ დროის, ხალისის და ჩემი წარსულისადმი ინტერესის უკმარობის გამო, ნაწილობრივ დოკუმენტების, ე. ი. სამახსოვრო ჩანაწერების ნაკლებობის გამო, რადგანაც ეს უკანასკნელი ან სხვის ხელში მოხვდა, ანდა დაიკარგა" - ლ. ფოიერბახი. 

ლუდვიგ ანდრეას ფონ ფოიერბახი (28.07.1804-13.09.1872) - გერმანელი ფილოსოფოსი და ანთროპოლოგი, მემარცხენე ჰეგელიანელი, რომელმაც დიდი გავლენა იქონია ევროპული ფილოსოფიური აზრის განვითარებაზე.

წინამდებარე ნაშრომში ქართველი ფილოსოფოსი პოპულარული ენით განმარტავს ალბერტ აინშტაინის ფარდობითობის თეორიას, ფიზიკის მეცნიერებაში მანამდე არსებულ მდგომაროებასა და აღნიშნული თეორიის მნიშვნელობას ფილოსოფიისთვის.

1879 წელს ჯ.ს. მილმა გამოაქვეყნა თხზულება სახელწოდებით "სოციალიზმი", რომელშიც თავმოყრილია მისი არგუმენტები სოციალური წესრიგის, თავისუფლებისა და პოლიტიკური ეკონომიის შესახებ, ისევე, როგორც საზოგადოებრივი მოწყობისა კომუნისტურ წყობილებაში. წიგნმა უდიდესი გავლენა იქონია პოლიტიკურ სისტემებზე მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

ეს ფილოსოფიური ნაშრომი მაო ძე-დუნმა დაწერა ნაშრომის „პრაქტიკის შესახებ“ შემდეგ და იმავე მიზნით, - სახელდობრ დოგმატური ხასიათის იმ სერიოზული შეცდომების დასაძლევად, რომლებიც მაშინ პარტიაში იყო; ამ თემაზე მან ლექცია წაიკითხა იანანის ანტიიაპონურ სამხედრო-პოლიტიკურ უნივერსიტეტში. 

წინამდებარე თხზულება შესანიშნავი საშუალებაა სოკრატემდელი ბერძნული ფილოსოფიის ავტორიტეტული მიმდინარეობის, ატომიზმისა, და მისი უდიდესი წარმომადგენლის, დემოკრიტეს გაცნობისა. დანართის სახით თხზულებას ახლავს ფრაგმენტები ლუკრეციუსის ნაშრომიდან "საგანთა ბუნებისათვის".

წინამდებარე ტექსტი წარმოადგენს ლუდვიგ ფოიერბახის რეცენზიას მაქს შტირნერის ნაშრომზე "ერთადერთი და მისი საკუთრება", რომელიც ფოიერბახის მწვავე კრიტიკას შეიცავს, გულისხმობს რა, რომ  რელიგიის ფოიერბახისეული გააზრება კვლავ "ღვთისმოშიშია", რომ მან "ღვთაება გარეგანიდან ჩვენ შინაგანად აქცია". თავად ფოიერბახმა შტირნერის თხზულებას "გენიალური და ბრწყინვალე ნაშრომი" უწოდა.

წინამდებარე ესსეიში ვლადიმირ სოლოვიოვის მიერ გერმანელი მისტიკოსისა და ფილოსოფოსის, ლაზარე ფონ ჰელენბახის, ერთ-ერთი ძირითადი ნაწარმოების კრიტიკა უფრო ზოგად ხასიათს იძენს და ფილოსოფიის მიმართულებას განსაზღვრავს - "ადამიანურ გამონაგონთა სფეროდან ღვთიური ჭეშმარიტების სფეროში".

ანარქიზმით გატაცების პერიოდში შექმნილი თხზულება მომავალი საზოგადოების ფორმირების ნაბიჯებს განსაზღვრავს, რაც სრულად უარყოფს რაიმე სახის თანამშრომლობასა და მონაწილეობის მიღებას სახელმწიფოებრივ ცხოვრებაში და, აქედან გამომდინარე, ძალმომრეობითი რევოლუციის კონცეფციას გვთავაზობს.

"გოთას პროგრამის კრიტიკა" არის დოკუმენტი, დაფუძნებული კარლ მარქსის 1875 წლის წერილზე გერმანიის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიისათვის, რომელთანაც მარქსი და ენგელსი ახლო ურთიერთობაში იყვნენ. დოკუმენტი გოთაში გასამართ ყრილობაზე განსახილველი საკითხების კრიტიკას წარმოადგენს; მას თან ერთვის მარქსის და ენგელსის წერილები.

ეს მცირე ზომის წიგნი გახლავთ არისტოტელეს ნაწარმოების ქართულად თარგმნის პირველი მცდელობა, შესრულებული თეიმურაზ ბატონიშვილის მიერ XIX საუკუნის პირველ ნახევარში, სადაც არისტოტელეს ეთიკური შეხედულებების მცირე მონახაზია მოცემული.

ფოიერბახს ხშირად უწოდებენ ფილოსოფოსს, რომელმაც ჰეგელი და მარქსი დააკავშირა. დარწმუნებული ათეისტი, ფოიერბახი ამტკიცებს, რომ ქრისტიანობამ არამართლზომიერად "დააპროექტა" და "გადაიტანა" ადამიანის გონების ელემენტები არარსებულ, ზებუნებრივ, რელიგიურ ობიექტებზე. "ქრისტიანობის არსება" აჩვენებს ფოიერბახს მთელი მისი ოდენობით, როგორც გერმანელ ფილოსოფოსთა ახალი თაობის გავლენიან წარმომადგენელს.

წინამდებარე ესსეი პოლიტიკურ-რელიგიური გაგების ფონზე თვლსაჩინო გაკვეთილია მათი პირფერობის შესახებ, ვინც თითქოსდა ღმერთის სახელს ადიდებს, სინამდვილეში კი ღმერთს საკუთარი ინტერესებითვის იყენებს, მაგრამ ესსეი შეიძლება სხვა, მეტად აკადემიურ კონტექსტშიც განვიხილოთ. თუმცა, რა კუთხითაც არ უნდა შევხედოთ, წინამდებარე ნაშრომი კანტის მიერ შექმნილი ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ნაწარმოებია.

"შემიძლია დანამდვილებით ვთქვა, რომ ვერც ერთ რუსულ-ქართულ წიგნისაგან ისე კარგათ ვერ გაეცნობით მარქსიზმს, როგორც ნ. რამიშვილის წიგნიდან. აქ შინაარსი და ფორმა ისე კარგათაა შეზავებული, რომ მის გასაგებათ საჭიროა მხოლოთ კითხვის ცოდნა და ჩვეულებრივი მოსაზრება" – ნოე ჟორდანია.

სექსისა და სიყვარულისადმი რასელის დამოკიდებულება უმალ მოთხოვნისა და სურვილის რეალობას ეფუძნება, ვიდრე ძველ ტომობრივ და რელიგიურ ტაბუს. "ქორწინება და მორალი" არის ცხადი და მიუკერძოებელი შეხედულება ზნეობაზე, ზნეობაზე, რომელიც მხოლოდ ერთი ასპექტია რასელის წინააღმდეგობისა შემზღუდავი დოგმებისადმი, და ურყევი რწმენისა ადამიანის ადექვატურობასა და ადამიანური ინტელექტის ძალაში.