დრამატურგია

ხრანტოქსი 26 წლის შემდეგ შემთხვევით აღმოჩნდება მშობლიურ ქალაქში. მებარგულთან საუბრის გამოისობით მას მოგონებები მოეძალება, სასაფლაოს მიაშურებს და საბოლოოდ ყოფილ შეყვარებულსაც დაელაპარაკება ტელეფონით, მაგრამ ხრანტოქსი უკვე „აღარაა ცოცხლებს შორის“, რადგან მაშინ, 26 წლის წინ, ვერ შეძლო პასუხისმგებლობის აღება. პასუხისმგებლობა, გათიშულობა და, როგორც ყოველთვის, ომი, თუმცა ომი, რომელიც უშუალოდ არ ფიგურირებს ნაწარმოებში - ესაა მთავარი თემები ამ ბრწყინვალე პიესისა.

„ტოროლა“ ჟანა დ’არკის სამსჯავროს გარშემოა აგებული, სადაც იგი საბოლოო განაჩენს ელის, რაც, ისტორიულად კოცონზე დაწვით უნდა დასრულდეს, მაგრამ ანუის ხელის ჯადოსნური მოძრაობით კოცონზე დაწვა გადადებულია და ჟანა შარლის მეფედ კურთხევას ესწრება ტრიუმფალურად. ღრმად პატრიოტული პიესა პირველად თეატრ მონპარნასში დაიდგა 1953 წლის 16 ოქტომბერს.

მკითხველთა მცირე ნაწილი თუ იცნობს ჰაინრიხ ბიოლის დრამატურგიას, კერძოდ რადიოპიესებს, რომელთა ერთ-ერთი შესანიშნავი ნიმუშია "საუბარი მიკროფონით", სადაც ავტორი მარტოობის, კომუნიკაციის სირთულის მისთვის მტკივნეულ თემას მიმართავს.

1943 წელს, მეორე მსოფლიო ომის მსვლელობისას შექმნილი პიესა „ბუზები“ ფილოსოფიურ და პოლიტიკურ თემებს ეხმიანება. ორესტეს მიერ დედის, კლიტემნესტრას, მოკვდინების ძველებრძნული მითის საფუძველზე აგებული პიესა ადამიანის პასუხისმგებლობის, თავისუფლების, დანაშაულისა და მონანიების თემებს ეხება. მასში ასევე შესაძლოა ვიშის ხელისუფლების სახეც დავინახოთ. აქედანვეა სარტრის ცნობილი ფრაზა: „ადამიანური ცხოვრება სასოწარკვეთილების მიღმა იწყება“.

პიესის სამი პერსონაჟი საიდუმლო ოთახში ხვდება, ოთახი ჯოჯოხეთს წარმოადგენს. სამნი ერთმანეთს საკუთარ ცოდვებს უზიარებენ, ასე ფიქრობენ ჯოჯოხეთისთვის თავის დაღწევას, მაგრამ აღმოაჩენენ, რომ ერთმანეთზე არიან დამოკიდებულნი, ერთმანეთის ჯალათები არიან. ეს პიესაა წყარო სარტრის ცნობილი, ხშირად მცდარად ინტერპრეტირებული გამონათქვამისა: „ჯოჯოხეთი ეს სხვებია“. პიესა დაწერილია 1944 წელს, პრემიერა იმავე წელს შედგა თეატრში „ვიუ-კოლომბიერ“.

თეატრი თეატრში, ბრწყინვალე სატირა, უბადლო იუმორი. 1927 წელს შექმნილი ეს პიესა, რომელიც დადგმიდან ექვსი თვის შემდეგ აიკრძალა, ერთის მხრივ, რევოლუციის პაროდიაა მისი ცრუ ბელადებითა და ლოზუნგებით, მეორეს მხრივ კი საბჭოთა ცენზურის უცერემონიობისა და თავხედობის დემონსტრირება.

თებეს ციკლის მესამე პიესაში დანაშაულისა და ბედისწერის თემებია პირველ პლანზე წამოწეული. თუმცა ოიდიპოსი სრულად დამნაშავედ არ შეიძლება ჩაითვალოს, რადგან მიუხედავად ჩადენილი დანაშაულისა, მან არ იცოდა, რომ დანაშაულს სჩადიოდა, ის მაინც ვერ აიცდენს იმას, რაც ბედისწერით აქვს განკუთვნილი. ღვთიური კანონის დარღვევა, მიუხედავად დამრღვევის პოზიიციისა, დანაშაულია და იგი ისჯება. დრამა შექმნილია სოფოკლეს სიკვდილამდე მცირე ხნით ადრე, დაახლოებით ჩვ. წ.ა. 406 წელს.

აბსურდის თეატრის აღიარებული ოსტატის, ეჟენ იონესკოს "სკამების" მთავარი მოქმედი პირები, ბერიკაცი და დედაბერი, სრულ უაზრობაში ცხოვრობენ, თუმცა, მიუხედავად ამისა, კეთილდღეობის ილუზორული განცდის შექმნას ცდილობენ, ეს ილუზია კი სკამებია, მათი უკანასკნელი საშუალება ფუჭად განვლილი ცხოვრების შესანიღბად. გამოქვეყნდა 1952 წელს და იმავე წელს შედგა სასცენო პრემიერა.

იბსენის შედევრად მონათლული ეს პიესა, რომელიც 1886 წელს დაიწერა, ერთის მხრივ, სოციალურ-პოლიტიკურ ცვლილებებსა და, მეორეს მხრივ, ღრმა და ფარულ პიროვნულ კონფლიქტს ასახავს, რაც პიესის მთავარი გმირების, როსმერისა და რებეკას სახით ვლინდება. „როსმერსჰოლმი“ ზიგმუნდ ფროიდის საყვარელი პიესა გახლდათ.

მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ უდიდეს ამერიკულ პიესად შერაცხული ეს ნაწარმოები უბრალო კომივოიაჟერის, ვილი ლომენის ამბავს მოგვითხრობს, ვინც იმდენს ოცნებობდა წარმატებაზე, რომ საბოლოოდ ოცნებაში გადასახლდა... ამერიკული ოცნება კი, მიუწვდომელი ან, უკეთეს შემთხვევაში, მისაწვდომი მხოლოდ სიკვდილის შემდეგ არის. პირველად გამოქვეყნდა 1949 წელს.

პიესა იასონისა და კოლხეთის მეფის ასულის, მედეას, მითის ირგვლივაა შექმნილი. ქმრისგან მიტოვებული მედეა შურს იძიებს იასონზე მისი საცოლისა და მათი საერთო შვილების მოკვდინების გზით. შექმნის პერიოდისათვის ეს შოკისმომგვრელი ნაწარმოები მე-20 საუკუნეშიც ყველაზე ხშირად განსახიერებულ ბერძნულ პიესად დარჩა.

"მოჩვენებათა სონატა" (1907) მთავარი ტექსტია მოდერნისტული პიესის განვითარების გზაზე. იგი კამერული პიესის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს და "ოჯახის ჯოჯოხეთურობის" თემას ეხება.

„ანტიგონე“ (ჩვ. წ.ა. 441 წლამდე) თებეს შესახებ შექმნილი ტრილოგიის ერთ-ერთი შემადგენელი პიესაა, რომლის მთავარ თემას სახელმწიფო კანონებსა და გვაროვნულ ადათებს შორის კონფლიქტი წარმოადგენს, რაც არაერთ უბედურებას, მათ შორის მრავლობით სიკვდილს იწვევს.

„რა მოხდა სამხეცეში“ ედვარდ ოლბის პირველი პიესაა, რომელიც 1958 წელს შეიქმნა სამი კვირის განმავლობისას. იგი ეხება იმ დროისთვის საჭირბოროტო ისეთ თემებს, როგორიცაა მარტოობა, იზოლირებულობა, სოციალური უთანასწორობა და კომერციული სამყაროს დეჰუმანიზება.

ავტორისავე აღიარებით რთული და არაერთმნიშვნელოვანი პიესა-მეტაფორა „ნაკვერჩხლები“ იმის შესახებაა, რისი გამოთქმაც სიტყვებით ვერ ხერხდება ანუ იმისა, რაც ახსნას არ ექვემდებარება. დაწერილია ინგლისურ ენაზე 1957 წელს. პრემიერა შედგა ბიბისი-ს მესამე არხზე 1959 წლის 24 ივნისს.

„ყაჩაღები“ ფრიდრიხ შილერის პირველი დრამაა, რომელიც 1781 წელს გამოქვეყნდა და 1782 წელს დაიდგა. მოქმედება ვითარდება ორი არისტოკრატი ძმის, კარლ და ფრანც მოორების კონფლიქტის ირგვლივ. მასში მრავალი წინააღმდეგობრივი საკითხია წამოჭრილი, მაგალითად, ზღვარი პიროვნულ თავისუფლებასა და ვალდებულებას შორის; ავტორი ასევე იძიებს ძალაუფლების პრობლემას და არსებით სხვაობას ბოროტსა და კეთილს შორის.