ფსიქოლოგია

ხოაკინ მონეგრო ბავშვობიდან ვნებით არის შეპყრობილი, შურის ვნებით უახლოესი მეგობრისადმი და მთელი მისი ცხოვრება ამ შურით განისაზღვრება. "აბელ სანჩესი" (1917) იმის შესახებაა, თუ სადამდე შეიძლება მიიყვანოს ასეთმა ვნებამ ადამიანი და მისი გარშემომყოფები.

რელიგია - ილუზიაა. ამაში ფროიდი ღრმად არის დარწმუნებული. დარწმუნებულია იმაშიც, რომ მხოლოდ მეცნიერების საშუალებითაა ჭეშმარიტება მიღწევადი, მაგრამ თუ გონებაც ილუზიაა, ის მზად არის ამ ილუზიის შედეგები მიიღოს. მაგრამ მაინც...

„ზოგადი ფსიქოლოგია“ დიმიტრი უზნაძის ერთ-ერთი მთავარი ნაშრომია. მასში დაყენებული პრობლემატიკა ავტორის კონცეფციის - „განწყობის თეორიის“ პოზიციებიდან არის განხილული და სრულიად ახლებურ ხედვას გვთავაზობს, რაც დღესაც აქტუალურად რჩება და სწორედ ამის გამო წინამდებარე ნაშრომის გავლენა ქართული მეცნირული აზროვნების განვითარებაზე დღემდე განუზომლად დიდია. მეორე ტომში განხილულია შემდეგი ფენომენები: მნემური პროცესები, აზროვნება, ყურადღება და წარმოსახვა.

„ზოგადი ფსიქოლოგია“ დიმიტრი უზნაძის ერთ-ერთი მთავარი ნაშრომია. მასში დაყენებული პრობლემატიკა ავტორის კონცეფციის - „განწყობის თეორიის“ პოზიციებიდან არის განხილული და სრულიად ახლებურ ხედვას გვთავაზობს, რაც დღესაც აქტუალურად რჩება და სწორედ ამის გამო წინამდებარე ნაშრომის გავლენა ქართული მეცნირული აზროვნების განვითარებაზე დღემდე განუზომლად დიდია. პირველ ტომში განხილულია შემდეგი ფენომენები: განწყობა, ემოციური განცდები, ქცევა და აღქმა. „ზოგადი ფსიქოლოგიის“ რამდენიმე ნაწილი უკვე იყო გამოქვეყნებული ცალკე წიგნებად.

ბრბო, ერთი შეხედვით მარტივი, თუმცა სინამდვილეში უაღრესად რთული ორგანიზმია. მისი შეხედულებების ჩამოყალიბება საუკუნეთა განმავლობაში მიმდინარეობს და ექვემდებარება, როგორც დისტანციურ (დრო, რასა, ტრადიციები, აღზრდა, განათლება), ისე მყისიერ ფაქტორებს (ხატები, ფორმულები, ილუზიები, გამოცდილება, გონება). სწორედ ამ ფაქტორების და არა ლოგიკის მართებულად გამოყენებით არის შესაძლებელი ბრბოს მართვა. როგორც თავად ავტორი ამბობს, „ვისაც ბრბოს შეცდომაში შეყვანა შეუძლია, ის იოლად იქცევა მის მბრძანებლად; ხოლო ვინც მის ჭკუაზე მოყვანას ცდილობს, ყოველთვის მისი მსხვერპლია“.

ზოგადი ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად შესწავლილი და რთული სფერო, წარმოსახვა, და მისი გამოხატვის ფორმები - ფანტაზია, ოცნება, სიზმარი, მხატვრული შემოქმედებაა განხილული დიმიტრი უზნაძის წინამდებარე ნაშრომში. ამასთანავე, მოცემულია ამ საკითხებთან მიმართებით არსებული ყველაზე გავრცელებული თეორიების ანალიზი.

ოთხმოცდაათ წელს მიღწეული ნაკლებადცნობილი ჟურნალისტის გიჟური სურვილი დაბადების დღის აღნიშვნისა ქალწულთან გართობით მას უბრუნდება გრძნობით, როგორიც არასოდეს განუცდია. ნაზი, სათუთი და ფარულად კომიკური მოთხრობა „ჩემი ნაღვლიანი მეძავების გახსენების ჟამს“ კიდევ ერთი ოსტატური ნამუშევარია დიდი მწერლის არსენალში. გამოქვეყნდა 2004 წელს.

განცდები და ემოციები, რომლებიც ყურადღების ფორმირებაზე, მის ხანგრძლივობასა და ინტენსივობაზე ახდენენ გავლენას, მრავალფეროვანია, და, შესაბამისად, თავად ყურადღებაც არაერთ ფორმას ითვლის. „ყურადღების ფსიქოლოგია“ სწორედ ამ ასპექტების შესწავლა-განმარტებას ეძღვნება.

უკიდურესად რთული და საინტერესო თემაა დიმიტრი უზნაძის კვლევის საგანი - ადამიანის აზროვნება მისი საიდუმლოებებითა და წარმოუდგენელი წიაღსვლებით, მოულოდნელი დასკვნებითა და გადახრებით. ეს ყველაფერი კი სხვა მეცნიერებთან კამათისა და ხილული მაგალითების ფონზე.

იაპონიის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი მწერლის ბრწყინვალე რომანი „ქალი ქვიშაში“ ერთდროულად გაშინებთ და გაფიქრებთ. ეს არის ამბავი მოყვარული ენტომოლოგისა, რომელიც სოფელში მიემართება იშვიათი ხოჭოს საძიებლად. მაგრამ სოფლელები მას აპატიმერებენ და ორმოში ათავსებენ ახალგაზრდა ქვრივთან, სადაც ეს უკანასკნელი მსჯავრდებულია ზურგში მოხრილმა ხვეტოს ულევი ქვიშა. ფილმი ეკრანიზებულია ჰიროში ტეშიჰაგარას მიერ (1964).

ის, რომ მეხსიერებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს პიროვნების ფორმირების საქმეში, დიდი ხანია სიახლეს აღარ წარმოადგენს. მაგრამ როგორ მიმდინარეობს ეს პროცესი, სად იწყება, როდის აღწევს პიკს და რატომ? სრულდება ოდესმე? ამის შესახებაა დიმიტრი უზნაძის კიდევ ერთი შესანიშნავი წიგნი "მნემური პროცესების ფსიქოლოგია".

წინამდებარე ნაშრომი ბრბოზე მოქმედ იდეებს, მის მიერ შეხედულების ჩამოყალიბების მექანიზმს, მისი მრწამსის რელიგიურ შემადგენელსა და ზოგადად რელიგიურობის გავლენას ეხება. ბრბო რელიგიურია, რელიგია კი ბრბოზე მოქმედებს - ამიტომაც აღმოჩნდა ეს სიმბიოზი ესოდენ გრძლევადიანი.

წინამდებარე ნაშრომში ქართული ფსიქოლოგიის პატრიარქი აღქმის ურთულესი ასპექტების წახნაგებს იკვლევს, როგორც ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად, ასევე მათ ურთიერთქმედებაში; მიმოიხილავს მათ ზემოქმედებას ადამიანის ფსიქიკაზე.

ბრბოს განსხვავებული ფსიქოლოგიური მახასიათებლები აქვს, ის კეთილშობილიც არის და სასტიკიც, გმირიც და ლაჩარიც, მონაცა და ბატონიც. ის ცვალებადია, იმპულსური და მიამიტი. ამ ურთიერთსაწინააღმდეგო და შესაძლოა ურთიერთგამომრიცხავ მახასიათებლებს განმარტავს ავტორი მაგალითების საფუძველზე.

წინამდებარე ნაწილში ვრცელი კვლევიდან "ბრბოს ფსიქიკა" ავტორს ბრბოს ძირითადი მახასიათებლების - დაუმარცხებლობა, ინფიცირებულობა და შთაგონებულობა - ცნებები შემოაქვს და განსაზღვრავს მათი წარმოშობის მიზეზებს; აყალიბებს მსგავსებასა და განსხვავებას ჰომოგენურ და ჰეტეროგენურ ბრბოს შორის.

ქცევისა და მის თანამდევ ფსიქოლოგიურ ატრიბუტთა განხილვა-დახასიათებას ეძღვნება დიმიტრი უზნაძის კიდევ ერთი საინტერესო ნაშრომი - "ქცევის ფსიქოლოგია".